Efemeridea • 2020ko urriaren 13a

Mateo Muxika, bi erbestealdi bizi izan zituen gotzaina

Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, Mateo Muxikak euskal lurraldetik irteteko agindua jaso zuen, matxinatuekin zeuzkan desadostasun eta ika-mikak zirela eta.

1936ko urriaren 13an, Mateo Muxika, Gasteizko elizbarrutiko gotzaina atzerriratu zuten eta Gasteiztik irten zen Erromara joateko.

Politikaren ikuspegitik, erregezalea zen eta, erlijioaren ikuspegitik, integrista eta kontserbadorea zen; horregatik, nekez susma daiteke Mateo Muxika Urrestarazu Gasteizko gotzaina 1936ko uztailaren 18an altxatutako militarren contra egon zitekeenik, baina hala izan zen.

Idiazabalen (Gipuzkoa) jaio zen, 1870eko irailaren 21ean. 1875ean, Beasaingo CAF lantegian hasi zituen lehen hezkuntzako eskolak. Gaztaroan, musikazalea izan zen.

Geroago, dagoeneko desagertuta dagoen Oñatiko Unibertsitatean ikasi zuen eta Gasteizko apaizgaitegian sartu zen. Teologiako doktoretza atera zuen Salamancan, eta euskal kultura zabaltzen lagundu zuen, itzulpenen eta sermoi ugariren bidez. 1918ko maiatzaren 20an, El Burgo de Osmako (Soria) gotzain izendatu zuten. 1924an, berriz, Iruñeko gotzain izendatu zuten, eta 1928an, Gasteizko gotzain. Gasteizko elizbarrutiak, orduan, Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba hartzen zituen.

Bere agintepeko elizbarrutian, euskal abertzale ugari zeuden abadegaien artean eta Espainiako gobernuak leporatu zion haren eskolek batzoki bat ziruditela. Muxikak ez zuen inoiz euskal abertzaletasunaren aurkako jarrerarik hartu, euskal abertzalea izatea eta katoliko ona izatea bateraezinak ez zirela esaten baitzuen, baina pentsamolde horrek arazoak ekarri zizkion.

1931ko apirilaren 6ko hauteskundeetan, II. Errepublikaren aldarrikapena ekarri zuten udal-hauteskundeetarakoetan, argi eta garbi agertu zen Errepublikaren aurka, eta maiatzaren 17an Espainiako Estatutik kanporatu zuten jarrera horregatik, Errepublikaren aurka jardutea egotzita. 1933ko apirilaren 12an itzuli zen.

Urte batzuk geroago, Gerra Zibila (1936-1939) hasteaz batera, zehatzago esanda, 1936ko abuztuaren 6an, Marcelino Olaetxea Iruñeko gotzainak, eta Mateo Muxika Gasteizko gotzainak batera idatzitako gutun pastorala zabaldu zuten Gasteiz irratian. Gutun horretan, gatazka armatua gurutzada bat bailitzan aurkeztu zuten, non ez zuten zilegitzat jo indar katolikoak zatitzea etsai komunari aurre egiteko. Ez zuen lortu, ordea, lortu euskal abertzaleek altxamendua aldeztea.

Matxinatuen aldeko jarrera erakutsi arren, bere elizbarrutitik kanporatu zuten. Militarrek ulertu zuten euskal abertzaletasunarekiko jarrera independente eta ez-kondenatzailea aukera zilegi gisa aitortzen zuela abertzaletasuna argi eta garbi Elizaren begien aurrean, jeltzaleen alde. 1947ra arte egon zen erbestean, Eusko Jaurlaritzak lagunduta, euskal lurraldera itzuli zen arte, zahar eta ia itsu, Francoren posizioa arriskuan ez zegoela. 1968an hil zen Zarautzen (Gipuzkoa).

Iñaki Goioganaren erreportaje bat, DEIA egunkariaren Historias de los vascos sailean argitaratutakoa (2010.06.12an) erantsi diogu albisteari.