Efemeridea • 2024ko uztailaren 3a

Pedro Inazio Barrutia: euskaraz idatzitako lehen antzezlanaren egilea

Juan Carlos Guerra historialariak liburutegi pribatu batean aurkitu zuen Barrutiaren “Gabonetako ikuskizuna” maisulana; Resurreccion Maria Azkuek Euskaltzale aldizkarian argitaratu zuen 1897an.

Aramaioko “Basauti” baserria.

Pedro Inazio Barrutia Basagoitia Aramaioko (Araba) “Basauti” baserrian jaio zen gaurko lako egun batean, 1682ko uztailaren 3an, hain zuzen, eta 1759an hil zen, Aramaiotik hurbileko Arrasate (Gipuzkoa) herrian. Arrasaten, eskribau jardun zuen aldi luzean, hain zuzen ere, 1711 eta 1752 urteen artean.

Garai hartan, gogotik parte hartu zuen herrian garatzen ziren hainbat jardueratan. 28 urterekin, gazte prestua zen.

Hego Euskal Herriko lehen antzerkigile ezaguna da Barrutia, eta horregatik dugu oso garrantzitsua gure literaturan. Juan Carlos Guerra historialariak “Gabonetako ikuskizuna” izeneko eskuizkribu bat aurkitu zuen Migel Biguriren liburutegi pribatuan eta Resurreccion Maria Azkueri eman zion. Azkenak Euskaltzale aldizkarian argitaratu zuen 1897an.

Nolanahi ere, Azkuek eskuizkribuaren interes filologikoa baino ez zuen nabarmendu, eta Gabriel Arestik ohartarazi zuen lanaren literatura-balioaz. “Gabonetako ikuskizuna” Jesukristoren jaiotzaren misterioaren berri ematen du, bizitasun handiz, tragedia eta umorea nahastuz, Ama Birjina eta San Jose deabruarekin, aingeruekin eta pertsonaia herrikoiekin nahastuz, hala nola Barregarria, Mari Gabon, Tomas tabernaria edo Txato morroi nagiarekin. Gertaera Belen eta Arrasaten jazotzen da, bai iraganean bai orainaldian. Lanak edizio izan ditu: Euskera (1960), Auspoa (1965), ASJU (1981) edo Arabako Aldundia (1983). Lana Euskaltzaindiak Aramaion eta Arrasaten antolatu zituen jardunaldi batzuen baitan antzeztu zen, egilearen jaiotzaren bigarren mendeurrenaren oroigarri.